Trong thế giới game rộng lớn và đa dạng, chúng ta thường hình dung quyền tự quyết về những gì mình có thể tiếp cận chỉ nằm trong tay hai chủ thể: chính bản thân người chơi và những quy định pháp luật của chính phủ. Tuy nhiên, một bóng đen vô hình đang dần phủ kín bức tranh ấy, khi quyền lực kiểm duyệt nội dung game bỗng chốc rơi vào tay những “đấng toàn năng” ít ai ngờ tới: các ông lớn thanh toán như Visa và Mastercard, cùng với những nhóm vận động xã hội đầy quyền lực. Câu chuyện của Itch.io và Steam chính là một minh chứng sống động, phơi bày một cuộc chiến âm thầm nhưng đầy kịch tính về tự do nội dung trong kỷ nguyên số.
Áp Lực Vô Hình: Khi Tài Chính Thay Thế Pháp Lý
Không phải ngẫu nhiên mà Steam – gã khổng lồ từng là “thiên đường” của mọi loại hình game – đã phải kiểm duyệt nội dung game người lớn một cách gắt gao trong quá khứ. Đó là kết quả của áp lực không ngừng từ các công ty xử lý thanh toán. Giờ đây, Itch.io, nền tảng vốn được coi là “thánh địa” của những indie game độc đáo, thậm chí là dị biệt, cũng không thoát khỏi vòng xoáy này. Collective Shout, một nhóm vận động đến từ Úc, đang được ghi nhận là “tác giả” của việc hầu như toàn bộ nội dung NSFW (Not Safe For Work) trên Itch.io đã bị “deindex” khỏi các trang duyệt và tìm kiếm.
Logo Steam và hình ảnh minh họa game bị gỡ bỏ do chính sách nội dung.
Trong một thông báo đầy tiếc nuối, Itch.io đã phải thừa nhận: “Chúng tôi đã ‘deindex’ tất cả nội dung NSFW dành cho người lớn khỏi các trang duyệt và tìm kiếm của mình… Để đảm bảo có thể tiếp tục hoạt động và cung cấp một thị trường cho tất cả các nhà phát triển, chúng tôi phải ưu tiên mối quan hệ với các đối tác thanh toán và thực hiện các bước cần thiết để tuân thủ ngay lập tức.” Đây không phải là một đạo luật được đề xuất hay thông qua bởi bất kỳ nhà lãnh đạo dân cử nào. Đây là kết quả của việc một nhóm vận động bắt tay với sức mạnh của các tập đoàn lớn, hoàn toàn lách qua những “tiểu tiết” như “luật pháp”. Quyền lực tài chính đang trở thành một cây đũa phép biến hóa, định đoạt những gì chúng ta có thể hoặc không thể mua, lướt trên cả những dòng chảy pháp lý thông thường.
Biểu tượng của Itch.io và Steam, hai nền tảng phân phối game bị ảnh hưởng bởi áp lực kiểm duyệt.
Vòng Xoáy Kiểm Duyệt: Từ Game Người Lớn Đến Đa Dạng Sáng Tạo
Tác động của làn sóng kiểm duyệt này không chỉ dừng lại ở game người lớn hay nội dung NSFW. Như Thetransfemininereview đã phân tích sâu về tình hình này, ảnh hưởng còn lan rộng đến các nhà sáng tạo chuyển giới (trans creators). Dù chỉ một số ít bị cấm hoàn toàn, nhưng rất nhiều tác phẩm của những nhà sáng tạo nổi bật trên Itch.io đã bị gỡ bỏ, dù chúng chỉ được gắn thẻ “Adult” vì chứa các chủ đề nặng hoặc có thể gây ám ảnh, chứ không phải vì nội dung tình dục. Điều này cho thấy ranh giới của “kiểm duyệt” đang ngày càng mờ nhạt và tiềm ẩn nguy cơ bóp nghẹt sự đa dạng trong tư duy và sáng tạo.
Trong quá khứ, Collective Shout từng nhắm mục tiêu vào cả những tựa game đình đám như Detroit: Become Human và Grand Theft Auto. Sau những sự kiện gần đây, rất có thể họ sẽ được “tiếp thêm sức mạnh” để thực hiện nhiều hành động hơn trong tương lai, mở rộng phạm vi kiểm soát ra ngoài những gì chúng ta vẫn nghĩ là “nhạy cảm”. Ngay cả báo chí cũng không nằm ngoài tầm ảnh hưởng: một phóng viên của VICE, người từng đưa tin về hoạt động của Collective Shout, đã bị sa thải. Việc này được cho là không phải vì “lỗi báo chí” mà vì công ty sở hữu VICE muốn loại bỏ tất cả các bài viết liên quan đến Collective Shout của người này.
Nhân vật Connor trong game Detroit: Become Human, một trong những tựa game từng bị nhóm Collective Shout nhắm đến.
Tương Lai Nào Cho Tự Do Nội Dung Trong Game?
Sự việc Itch.io kiểm duyệt nội dung cùng những dấu vết của kiểm duyệt game Steam từ trước đó đặt ra một câu hỏi nhức nhối: Liệu các tập đoàn xử lý thanh toán có nên nắm giữ quyền lực quyết định những gì người ta có thể mua và không thể mua? Liệu chúng ta có thể tin tưởng họ – hay những tiếng nói đằng sau họ – để đưa ra phán quyết về điều gì là đúng đắn, điều gì là vô đạo đức khi mua hàng?
Trong thế giới game, nơi sự sáng tạo và tự do biểu đạt được đề cao, quyền lực phi chính phủ này giống như một “tay kéo vô hình” đang dần cắt đi những sợi dây kết nối giữa nhà phát triển và người chơi, giữa ý tưởng và sự tiếp cận. Việc “bầu cử” từng là một niềm vui lớn hơn nhiều so với việc bị một “chủ nhân tập đoàn” ra lệnh. Cộng đồng game thủ Việt Nam, những người luôn trân trọng sự đa dạng và tính mở của thế giới ảo, cần cùng nhau suy ngẫm về những thách thức này. Hãy chia sẻ cảm nhận của bạn về vấn đề này và cùng nhau bảo vệ không gian sáng tạo của chúng ta!
