Tôi từng xếp các ứng dụng tăng hiệu suất, trong đó có sơ đồ tư duy, vào cùng một ngăn với những buổi “teambuilding” công sở: ý tốt nhưng rườm rà và làm chậm công việc thực tế. Tuy nhiên, khi thử NotebookLM — một công cụ AI tôi đã dùng để quản lý tài liệu nghiên cứu — tôi đã thấy sơ đồ tư duy sống lại theo cách mà ngay cả một game designer lười biếng cũng khó chối từ. Với game thủ và người làm nội dung game, từ việc gom lore, thiết kế nhiệm vụ đến tối ưu build nhân vật, NotebookLM biến những mảnh rời rạc thành một bản đồ tư duy tương tác, có thể truy vấn và khai thác như một wiki cá nhân.
Một chút bối cảnh: cách tôi ghi chú và lý do tôi hoài nghi
Tôi không phải kiểu tối đa hóa hiệu suất bằng mọi giá; tôi là người viết, thích sửa chữa và giữ mọi thứ gần với analog. Thói quen lâu năm là một cuốn sổ tay nhỏ có dòng lưới và một cây bút máy dễ sửa — nơi ghi nhanh ý tưởng về cốt truyện, sketch level design hay checklist bug. Một số danh sách được tôi chuyển sang Google Keep, còn lại nhiều ý tưởng vẫn lan man trên nhiều sổ. Việc học một bộ công cụ số phức tạp từng khiến tôi e ngại: tốn thời gian tô màu, sắp xếp mãu mã nhưng đổi lại chẳng hiệu quả hơn việc làm trực tiếp.
Thế rồi, NotebookLM xuất hiện — tên gọi gợi nhớ đến cuốn sổ tôi tin tưởng — và làm thay đổi quan điểm đó. Thay vì ép mình nhập liệu thủ công, tôi có thể đẩy một chùm tài liệu, ghi chú hoặc PDF về lore game vào, và công cụ tự xây dựng một bản đồ tư duy sơ bộ cho tôi. Cảm giác giống như có một trợ thủ biết đọc tất cả các nguồn và khéo léo nối chúng thành một lưới ý tưởng.
Bút máy đỏ trên sổ tay ghi ý tưởng thiết kế game, sơ đồ tư duy NotebookLM minh họa liên kết lore và nhiệm vụ
NotebookLM và bước ngoặt của AI: từ passivity đến tương tác
Điểm làm tôi ngỡ ngàng là tính tương tác. Thay vì một sơ đồ tĩnh như bản phác họa trên bảng trắng, NotebookLM cho phép bạn nhấp vào một node — một nhân vật, một khu vực, một cơ chế gameplay — và đặt câu hỏi cụ thể: “Nguồn nào nhắc đến mảng lore này?”, “Những nhiệm vụ nào liên quan?”, “Tóm tắt nhánh này trong 3 câu”. Bạn có thể mở rộng hay thu gọn từng nhánh, quiz trực tiếp từng phần của kiến thức, và tìm mọi nguồn đóng góp cho một ý tưởng. Đối với việc nghiên cứu sâu về một cơ chế (ví dụ hệ thống skill tree, build tối ưu, hay cân bằng boss fight), đây không chỉ là công cụ tổ chức — mà còn là một môi trường học tập tương tác.
Một workflow thực tế tôi áp dụng: “brain dump” mọi ý tưởng nửa hình thành — quest hooks, NPC, item drops — rồi để AI nối các điểm liên quan. Kết quả là một bản đồ khởi đầu rất tốt để phát triển chi tiết quest design hoặc worldbuilding, thay vì bắt đầu từ trang trắng hoàn toàn.
So sánh với công cụ miễn phí và nguồn mở
Không phải mọi thứ đều hoàn hảo. Các công cụ sơ đồ tư duy mã nguồn mở như FreeMind hay WiseMapping thắng thế ở khía cạnh tùy biến: hình bong bóng, đường nối uốn lượn, cấu trúc topo khác nhau phù hợp cho biểu diễn nghệ thuật của một world map hay hệ thống skill tree đồ sộ. Tuy nhiên, chúng thiếu yếu tố AI: bạn không thể ném vào một folder tài liệu và mong công cụ tự xây dựng một map có ý nghĩa trong vài phút, và cũng không thể “quiz” từng node để lấy trích dẫn nguồn.
Vì vậy, lựa chọn công cụ phụ thuộc vào mục tiêu:
- Nếu cần tương tác nghiên cứu, liên kết nguồn và tóm tắt nhanh các khái niệm: NotebookLM và các AI tương tự là lựa chọn hàng đầu.
- Nếu cần kiểm soát thẩm mỹ, trình bày public-facing (ví dụ đưa lên wiki cộng đồng hoặc pitch thiết kế): công cụ FOSS cho phép tùy chỉnh layout và xuất bản đẹp hơn.
Lời khuyên cho game thủ và người làm game: chọn công cụ theo nhu cầu
Sơ đồ tư duy không phải là phép màu nếu bạn ép nó vào một quy trình không phù hợp. Với tôi, NotebookLM đã thay thế nhiều cuốn sổ có thể đã đầy giấy, bởi nó giúp thu thập, liên kết và truy vấn thông tin nhanh — điều hữu ích khi bồi đắp lore dài, kiểm tra mối liên hệ giữa nhiệm vụ, hay tối ưu hướng tay chơi. Nhưng tôi vẫn muốn khả năng tùy biến sâu hơn, đặc biệt cho các bản đồ trình bày trước đội dev hay cộng đồng.
Tóm lại: hãy dùng AI để làm phần “gánh nặng biên tập” — gom nguồn, tóm tắt, nối ý — và dùng công cụ tùy biến để tinh chỉnh phần hình thức. Với hệ công cụ phù hợp, sơ đồ tư duy có thể là cây cầu giữa một đống vở ghi lộn xộn và một game world mạch lạc, sống động.
Kết luận và lời mời chia sẻ
NotebookLM đã khiến tôi nhìn lại định kiến về sơ đồ tư duy. Từ một thứ nghệ thuật thủ công đôi khi vô ích, nó trở thành một công cụ học tập và thiết kế tương tác có thể thay đổi cách game thủ, writer và dev tiếp cận worldbuilding và quest design. Bạn đã thử dùng sơ đồ tư duy AI cho việc lập build, sắp xếp lore hay thiết kế nhiệm vụ chưa? Chia sẻ trải nghiệm hoặc chiến thuật bạn thấy hiệu quả nhất — đừng quên thử “brain dump” và để AI nối các mảnh rời rạc lại cho bạn.
