Dưới góc độ tâm lý học, khái niệm “sự tỉnh táo” (sanity) có phần khó định nghĩa. Ngay cả một người có đủ minh mẫn để nói “Tôi tỉnh táo” thực tế lại có thể hoàn toàn mất trí theo các tiêu chuẩn xã hội thông thường. Đây không phải là thứ bạn có thể lượng hóa, ít nhất là trong đời thực. Tuy nhiên, thế giới trò chơi điện tử lại là một câu chuyện khác. Mọi thứ trong game đều được điều chỉnh bởi các con số và chỉ số, đến mức ngay cả trạng thái tinh thần của nhân vật cũng có thể trở thành một cơ chế trò chơi có thể đo lường được. Những tựa game có hệ thống sanity thường tiếp cận theo những cách hơi khác nhau, nhưng tất cả đều có một chủ đề chung là giữ cho bản thân bạn vững vàng trong một tình huống cực kỳ căng thẳng, đôi khi là siêu nhiên. Hãy cùng gamethu360.com khám phá 10 ví dụ điển hình nhất về ý tưởng độc đáo này.
10. Amnesia: The Dark Descent
Đừng Nhìn Thẳng Vào Nó!
Có lẽ một trong những tựa game nổi tiếng nhất có cơ chế sanity, đặc biệt là trong dòng game kinh dị tâm lý, chính là phiên bản gốc Amnesia: The Dark Descent. Bị mắc kẹt trong một lâu đài gothic tối tăm đã đủ khó chịu, nhưng Amnesia còn quyết định thêm vào những sinh vật hình người kinh hoàng và thứ mứt ăn thịt người.
Trong Amnesia, việc đứng trong bóng tối hoàn toàn và nhìn chằm chằm vào kẻ thù sẽ làm suy giảm sanity của bạn một cách thụ động, trong khi đứng ở những khu vực đủ ánh sáng, giải đố và tiến triển trong game sẽ phục hồi nó. Đây là lý do tại sao việc giữ vài hộp diêm bên mình là cực kỳ quan trọng, vì thắp sáng đuốc và đèn lồng sẽ cung cấp những nơi trú ẩn ít ỏi khỏi sự điên loạn. Nếu sanity của bạn xuống quá thấp, bạn sẽ bắt đầu gặp ảo giác. Tầm nhìn của bạn sẽ bị bóp méo, các vật thể vô hại sẽ trở nên biến dạng đáng lo ngại, và kẻ thù giả có thể xuất hiện rồi biến mất. Nếu sanity chạm đáy, bạn sẽ bị tê liệt trên sàn trong vài khoảnh khắc và tất cả kẻ thù gần đó sẽ ngay lập tức phát hiện ra vị trí của bạn.
Nhân vật đang nhìn một Gatherer trong game Amnesia The Dark Descent
- Ngày phát hành: 8 tháng 9, 2010
- Nhà phát triển: Frictional Games
- Nhà phát hành: Frictional Games
- Loạt game: Amnesia
- Nền tảng: PlayStation 4, Nintendo Switch, Android, Xbox One, Microsoft Windows, macOS
- Thời gian hoàn thành: 8 giờ
9. 60 Seconds!
Thời Gian Mài Mòn Tất Cả
Rất nhiều game lấy bối cảnh hậu tận thế, nhưng hầu hết chúng tập trung vào chiến đấu, sinh tồn và xây dựng cơ sở hạ tầng. Rất ít tựa game cố gắng giải quyết những cảm giác tuyệt vọng rất thật, rất nguy hiểm mà việc cố gắng sống sót trong tình huống như vậy sẽ mang lại. Một trong số ít đó là 60 Seconds!.
Trong trò chơi này, bạn phải quản lý một gia đình bốn người khi họ cố gắng sống sót sau thảm họa hạt nhân trong một hầm trú ẩn. Ngoài việc giữ cho mọi người được ăn uống đầy đủ và khỏe mạnh, bạn cần phải chú ý đến sanity của mỗi thành viên gia đình. Sự căng thẳng chung của việc bị cô lập, cùng với những tình huống đáng ngờ về mặt đạo đức như cướp bóc hàng xóm, đều gây ra những tổn thất. Khi các thành viên gia đình mất sanity, họ có thể bắt đầu phá hoại các vật tư quan trọng trong hầm trú ẩn và làm các thành viên khác sợ hãi. Trong trường hợp xấu nhất, họ có thể đi lang thang ra khỏi hầm trú ẩn và không bao giờ được nhìn thấy nữa.
Nhân vật Ted với chỉ số sanity thấp trong 60 Seconds! Reatomized
- Ngày phát hành (Reatomized): 25 tháng 7, 2019
- Nhà phát triển: Robot Gentleman
- Nhà phát hành: Robot Gentleman
- Nền tảng: Steam, Nintendo Switch, PlayStation 4, Xbox One, Xbox Series X/S, iOS, Android
- Thời gian hoàn thành: 2.5 giờ
8. Darkest Dungeon
Gục Ngã Dưới Áp Lực
Bạn có biết cảm giác khi chỉ còn năm phút nữa là hết giờ làm việc, bạn đã sẵn sàng về nhà, thì đột nhiên ai đó đặt một chồng giấy tờ lên bàn bạn không? Hãy lấy mức độ tuyệt vọng đó, nhân lên khoảng một trăm lần, và bạn sẽ có ý tưởng về việc khám phá hầm ngục giống như thế nào đối với nhóm của bạn trong Darkest Dungeon.
Bất cứ khi nào nhóm của bạn di chuyển qua một hầm ngục, các sự kiện ngẫu nhiên, cạm bẫy và các trận chiến với những con quái vật Lovecraftian sẽ khiến mức độ căng thẳng (stress) của nhân vật tăng lên, được biểu thị bằng một thanh màu sẫm dưới thanh máu của họ. Nếu thanh căng thẳng đầy hoàn toàn, bản lĩnh của nhân vật đó sẽ được thử thách. Nếu họ thất bại, họ sẽ bị một afflictions (phiền não) điên cuồng tấn công, trở nên ích kỷ, hèn nhát hoặc hoàn toàn không thể hiểu nổi, cản trở nhóm của bạn và làm họ căng thẳng hơn nữa. Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm hoi, những người có bản lĩnh được thử thách sẽ thực sự đạt được trạng thái đức hạnh (virtue), vượt qua nỗi sợ hãi và căng thẳng của họ và biến thành những anh hùng chính trực, dũng cảm. Đáng buồn thay, trạng thái này chỉ là tạm thời, trong khi afflictions đòi hỏi sự can thiệp trực tiếp để phục hồi căng thẳng về mức trung tính.
Nhân vật Helion bị ảnh hưởng bởi trạng thái Vô Vọng trong Darkest Dungeon
- Ngày phát hành: 19 tháng 1, 2016
- Nhà phát triển: Red Hook Studios
- Nhà phát hành: Red Hook Studios
- Loạt game: Darkest Dungeon
- Nền tảng: PS4, PS Vita, Xbox One, Switch, PC, iOS
- Thời gian hoàn thành: 58 giờ
7. Eternal Darkness: Sanity’s Requiem
Sự Điên Loạn Vượt Ra Ngoài Bức Tường Thứ Tư
Hầu hết các trò chơi có cơ chế sanity đều thích giữ mọi thứ tinh tế hơn một chút, giới hạn các hiệu ứng ở ảo giác đơn giản hoặc hình phạt chỉ số cố định. Tuy nhiên, Eternal Darkness: Sanity’s Requiem không phải là hầu hết các trò chơi. Không, đây là một trò chơi đánh vào đầu bạn bằng sự điên rồ và tận hưởng nó.
Trong Eternal Darkness, Sanity là một trong ba lực lượng nguyên thủy, được cai quản bởi Ancient Xel’lotath, cùng với Sức mạnh (Power) và Phép thuật (Magic). Kẻ thù từ mọi phe phái có thể thụ động làm cạn kiệt Sanity của nhân vật chỉ bằng cách nhìn vào họ, được biểu thị bằng thanh màu xanh lá cây đang cạn dần. Khi Sanity của bạn giảm, các Hiệu ứng Sanity đặc trưng của trò chơi bắt đầu xuất hiện. Chúng ta bắt đầu từ những thứ nhỏ nhặt như góc máy quay bị lệch và tiếng động lạ, trước khi leo thang thành những căn phòng đầy vật phẩm giả, đầu nhân vật của bạn bị bung ra, và thậm chí là một thanh trượt âm lượng giả làm cho có vẻ như ai đó đã ngồi lên điều khiển từ xa. Thực ra việc hơi điên một chút cũng khá thú vị, mặc dù nếu bạn mất hoàn toàn sanity, bạn sẽ bắt đầu mất máu tiếp theo.
Nhân vật Max trong phòng giam do hiệu ứng Sanity trong Eternal Darkness Sanity's Requiem
- Ngày phát hành: 24 tháng 6, 2002
- Nhà phát triển: Silicon Knights
- Nhà phát hành: Nintendo
- Nền tảng: GameCube
- Thời gian hoàn thành: 14 giờ
6. Don’t Starve
Sự Cô Lập Không Tốt Cho Bạn
Bạn đã bao giờ đi cắm trại một mình chưa? Một số người nói rằng nó thực sự vui vẻ và thư giãn, nhưng những người khác lại thấy sự cô lập có phần đáng lo ngại. Thường thì không sao nếu có một nhà nghỉ hay gì đó gần đó, nhưng chắc chắn không có nhà nghỉ nào để ẩn náu khi bạn đang chơi Don’t Starve.
Sanity phải được quản lý cùng với Sức khỏe (Health) và Cơn đói (Hunger) của nhân vật trong Don’t Starve. Nói chung, nó không quá phức tạp; ăn thức ăn ngon, ngủ đủ giấc và tránh xa những khu vực tối tăm, thù địch rõ ràng, và Sanity của bạn sẽ không bị ảnh hưởng xấu. Tất nhiên, bạn không thể lấy nguyên liệu để nấu ăn hoặc chế tạo mà không mạo hiểm vào lãnh thổ nguy hiểm, vì vậy bạn sẽ phải đối phó với một số căng thẳng. Khi Sanity của bạn giảm xuống, những sinh vật bí ẩn, bóng tối sẽ bắt đầu xuất hiện trong tầm nhìn ngoại vi của bạn. Lúc đầu, đây chỉ là ảo giác, nhưng nếu Sanity của bạn vượt qua một ngưỡng giới hạn, chúng sẽ hiện hình và tấn công bạn. Điều này đi kèm với hình ảnh và âm nhạc bị bóp méo, chỉ để nhấn mạnh rằng bạn đã mất trí.
Nhân vật trong Don't Starve khi chỉ số sanity về không
- Ngày phát hành: 23 tháng 4, 2013
- Nhà phát triển: Klei Entertainment
- Nhà phát hành: Klei Entertainment
- Nền tảng: Android, iOS, PlayStation 4, Nintendo Switch, PS Vita, Nintendo Wii U, Xbox One, PlayStation 3, PC
- Thời gian hoàn thành: 30 giờ
5. Lobotomy Corporation | Monster Management Simulation
Nghiền Nát Linh Hồn Kiểu Công Sở
Bất cứ ai từng làm việc văn phòng từ chín giờ sáng đến năm giờ chiều đều biết cuộc sống công sở có thể làm hao mòn tinh thần như thế nào. Việc phải làm những công việc vặt vãnh và bị buộc phải mặc vest đã đủ tệ, nhưng sẽ thế nào nếu bạn phải làm tất cả những điều đó trong khi còn phải bảo vệ tâm trí mình khỏi những nỗi kinh hoàng không thể diễn tả? Chà, đó sẽ là một ngày khá bình thường tại Lobotomy Corporation.
Thay vì sanity của chính bạn, bạn cần phải để mắt đến các thanh đo sanity của nhiều nhân viên của mình, cả khi họ thực hiện khối lượng công việc hàng ngày và khi họ chạm trán với các abnormalities (dị thường) bị bắt giữ. Chịu sát thương tâm linh từ các abnormalities thù địch sẽ ảnh hưởng đến sanity của nhân viên, với ngưỡng giới hạn của họ phụ thuộc vào chỉ số cá nhân. Khi một nhân viên hoàn toàn mất trí, điều xảy ra tiếp theo được xác định bởi các chỉ số khác của họ. Một số nhân viên đi lang thang không mục đích, một số phá hoại thiết bị và thả abnormalities, và một số săn lùng và giết các nhân viên khác hoặc chính họ.
Các nhân viên chiến đấu với quái vật trong Lobotomy Corporation
- Ngày phát hành: 9 tháng 4, 2018
- Nhà phát triển: ProjectMoon
- Nhà phát hành: ProjectMoon
- Nền tảng: PC
4. Phasmophobia
Những Con Ma Gặm Nhấm Tâm Trí Bạn
Có một mô-típ cũ rằng các linh hồn độc ác săn lùng những tâm trí không khỏe mạnh, hoặc để cướp đi sinh khí của con người hoặc chỉ để cho vui. Do đó, có lý khi cho rằng một người chuyên săn ma sẽ cần phải sở hữu một tinh thần mạnh mẽ. Giữ vững lý trí là cách duy nhất để kiểm soát các linh hồn trong Phasmophobia.
Mỗi người chơi trong một vòng Phasmophobia đều có một mức sanity cá nhân, sau đó được tính trung bình thành một chỉ số sanity của cả đội. Sanity bị suy giảm thụ động thông qua các tương tác với con ma hiện tại và sử dụng các vật phẩm siêu nhiên, và chỉ có thể được phục hồi bằng các vật phẩm rất cụ thể như Sanity Pills. Khi sanity của đội xuống đủ thấp, các con ma trở nên thù địch hơn, kích hoạt các cuộc săn lùng và thể hiện các khả năng mạnh mẽ, nguy hiểm hơn. Một số con ma chỉ quan tâm đến mức sanity cá nhân, nhắm vào những người chơi có sanity thấp trong khi bỏ qua những người chơi tỉnh táo hơn.
Người chơi sử dụng Spirit Box trong game Phasmophobia để tìm ma
- Ngày phát hành dự kiến (Full): 29 tháng 10, 2024 (Early Access từ 18/9/2020)
- Nhà phát triển: Kinetic Games
- Nhà phát hành: Kinetic Games
- Nền tảng: PC, PlayStation 5, Xbox Series X/S
- Thời gian hoàn thành: ~30-35 giờ (thay đổi tùy lối chơi)
3. Shadow Hearts
Những Trận Đấu Ngẫu Nhiên Đầy Căng Thẳng
Các trận chiến ngẫu nhiên là một cảnh tượng phổ biến trong nhiều game JRPG, và không ai cảm thấy cần phải bình luận đặc biệt về chúng trong vũ trụ game. Tuy nhiên, trên thực tế, việc liên tục bị bao vây bởi những nỗi kinh hoàng từ thế giới khác ở mọi ngóc ngách sẽ khá khó chịu.
Trong phiên bản gốc Shadow Hearts và các phần tiếp theo của nó, tất cả các nhân vật đều có một chỉ số Điểm Tỉnh Táo (Sanity Point – SP) ngoài HP và MP thông thường. Khi các nhân vật bị kẻ thù tấn công, SP của họ sẽ giảm dần. Nếu nó chạm mức không, họ sẽ nổi điên, hoặc lãng phí lượt đi hoặc tấn công đồng đội. Bạn cần các vật phẩm phục hồi để giữ cho SP của họ luôn đầy. Điều thú vị là, các nhân vật như Yuri, người có kinh nghiệm đối đầu với những điều không thể biết, có chỉ số SP cơ bản cao hơn và có thể chịu đựng được nhiều tổn thất sanity hơn. Ngược lại, những nhân vật chưa từng trực tiếp chiến đấu với các sinh vật từ thế giới khác nhiều như Alice lại có chỉ số SP cơ bản thấp hơn và dễ bị điên loạn hơn.
Nhân vật Yuri hóa điên trong game Shadow Hearts
- Ngày phát hành: 12 tháng 12, 2001
- Nhà phát triển: Sacnoth
- Nhà phát hành: Aruze, Midway
- Nền tảng: PS2
- Thời gian hoàn thành: 25 giờ
2. World Of Horror
Còn Nhiều Thứ Để Mất Hơn Cả Máu
Trong World of Horror, cách dễ nhất để các Cựu Thần (Old Gods) loại bỏ bạn là đâm một thứ gì đó nhọn vào lưng bạn, nhưng điều đó không có nghĩa đó là cách duy nhất. Khi đối mặt với những nỗi kinh hoàng không thể biết, tâm trí cũng dễ bị tổn thương như cơ thể.
Ngoài chỉ số Sức Bền (Stamina), quyết định khả năng chịu đựng đau đớn và thương tích của bạn, bạn còn phải theo dõi chỉ số Lý Trí (Reason). Những sự kiện đáng sợ, gây giật mình và siêu nhiên rõ ràng sẽ gây sát thương cho Lý Trí của bạn, làm suy yếu khả năng hiểu và xử lý những hình ảnh mà tâm trí con người chưa bao giờ được tạo ra để đối mặt. Trong một số cuộc chạm trán chiến đấu nhất định, những kẻ thù kỳ dị hơn sẽ trực tiếp tấn công Lý Trí của bạn thay vì Sức Bền, hoặc thậm chí nhắm vào cả hai cùng một lúc. Nếu Lý Trí của bạn cạn kiệt hoàn toàn, bạn sẽ trở thành một mớ hỗn độn lảm nhảm và bị đưa vào bệnh viện tâm thần, dẫn đến kết thúc trò chơi. Khi bạn bị giam trong một căn phòng có đệm lót, các Cựu Thần sẽ tự do theo đuổi các âm mưu hủy diệt thế giới của họ mà không bị cản trở.
Người chơi chiến đấu với Hole-Ridden Thing trong World of Horror
- Ngày phát hành: 8 tháng 12, 2023 (Ra mắt chính thức, Early Access từ 2020)
- Nhà phát triển: panstasz
- Nhà phát hành: Ysbryd Games
- Nền tảng: PC, PS4, PS5, Switch
- Thời gian hoàn thành: 2 giờ (mỗi lượt chơi)
1. Dredge
Thứ Gì Kia Trên Mặt Nước?
Câu cá trên một chiếc bè nhỏ trong ao là một cách thư giãn để trải qua một buổi chiều. Tuy nhiên, việc đánh bắt cá chuyên nghiệp giữa đại dương thì không hề thư giãn. Nó rất khó khăn và rất căng thẳng, đặc biệt nếu bạn cố gắng làm điều đó khi trời tối đen như mực. Điều đó tự nó đã đủ tệ, nhưng khi biển cả đầy rẫy những nỗi kinh hoàng như trong Dredge, toàn bộ tình hình còn trở nên tồi tệ hơn.
Trong Dredge, việc lái thuyền vào ban đêm và bị tấn công bởi những nỗi kinh hoàng của biển cả sẽ làm tăng thanh Hoảng Loạn (Panic) của bạn, được biểu thị bằng một con mắt co giật ở phía trên màn hình. Hoảng Loạn có thể được xoa dịu bằng cách ngủ một giấc thật ngon và chỉ di chuyển vào ban ngày, nhưng không may, trò chơi thường xuyên yêu cầu bạn phải hoạt động vào ban đêm. Khi mức Hoảng Loạn của bạn quá cao, các sự kiện kỳ lạ bắt đầu xảy ra. Đá bất ngờ trồi lên khỏi mặt nước để làm hỏng tàu của bạn, chim chóc bổ nhào xuống và cướp cá của bạn, và những con quái vật như Night Anglers (Cá Đèn Đêm) xuất hiện với số lượng lớn hơn.
Đàn chim tấn công tàu của người chơi trong game Dredge
- Ngày phát hành: 31 tháng 3, 2023
- Nhà phát triển: Black Salt Games
- Nhà phát hành: Team17
- Nền tảng: Nintendo Switch, PC, PlayStation 4, PlayStation 5, Xbox One, Xbox Series X
- Thời gian hoàn thành: 10 giờ
Cơ chế sanity không chỉ là một yếu tố thử thách đơn thuần trong game, mà còn là một công cụ mạnh mẽ để các nhà phát triển kể chuyện, tạo không khí và khiến người chơi đắm chìm sâu hơn vào thế giới ảo. Từ nỗi sợ hãi vô hình trong bóng tối của Amnesia đến áp lực tâm lý nặng nề trong Darkest Dungeon, mỗi tựa game lại có cách riêng để khai thác sự mong manh của tâm trí con người, mang đến những trải nghiệm độc đáo và khó quên. Việc quản lý trạng thái tinh thần của nhân vật trở thành một phần không thể thiếu trong chiến thuật sinh tồn, buộc game thủ phải luôn cảnh giác và đưa ra những quyết định cân não.
Bạn đã trải nghiệm tựa game nào trong danh sách này chưa? Hay có tựa game nào khác với cơ chế sanity ấn tượng mà bạn muốn chia sẻ? Hãy cho chúng tôi biết cảm nhận của bạn trong phần bình luận bên dưới và đừng quên theo dõi gamethu360.com để cập nhật những bài viết phân tích game chuyên sâu và hấp dẫn khác nhé!
